O Miño agoniza baixo a sombra de Tui

"Aquel mundo de gente agergillado
Nos campos de Castela se presenta
E alí todo se alenta,
E fólganse no peito os corazons
De ver da sua esperanza a nova estrela
Ollando para os nosos batallons:
Betanzos, Mondoñedo, Compostela,
Santiago, Pontevedra, Tuy, Ourense,
E Monterrei, con outra mais milicia
Debaixo da bandeira de Galicia".
Xoán Manuel Pintos. A Galicia

A catedral de Santa María de Tui

O milenario Miño nace na antiga e máxica lagoa glaciar da Fonmiñá, aló polas fértiles terras da Pastoriza luguesa, onde as terras súan auga eternamente. Dende alí descende impetuoso polas pradarías da Terra Chá ata apertar a vella cidade romana de Lugo. O amplo curso do Miño atravesa o sur da provincia ata adentrarse nas esgrevias ladeiras da Ribeira Sacra. Nos Peares, o Sil faille entrega da inmensa cantidade de auga que foi recollendo ó longo do seu curso, e dende alí, baixa ata atravesar a Ourense das pontes e das burgas. Pero esta arteria vital da patria aínda ten que fertilizar as traballadas ladeiras do Ribeiro e as súas vides. Logo, convértese en fronteira natural coas terras portuguesas, e descende case en liña recta ata a súa desembocadura ós pés do lendario Monte de Santa Trega, na Guarda, aló onde lle agarda a súa fin na feroz loita cos embates do Atlántico. Pero antes deste grandioso final, o Miño agoniza a carón dunha das vilas máis antigas e importantes do chan galego. 

Recalamos na vella cidade tudense, anterga capital dunha das sete provincias do antigo Reino de Galicia. A vila de Tui érguese no alto dun outeiro onde se albisca a grandeza do paso do Miño. A fertilidade e as propicias condicións climatolóxicas fixeron que as terras de Tui estivesen habitadas dende tempos remotos. Téñense atopado vestixios con máis de vinte mil anos de antigüidade, e restos de poboamentos neolíticos e da Idade do Bronce. Dende o lonxe albiscamos a silueta ameada da portentosa catedral, que vixía as terras da contorna e crava os ollos firmemente na fortificada cidade portuguesa de Valença do Minho.

Amence o día nas terras do Baixo Miño e as raiolas de luz comezan a incidir entre os vermellos tellados e as rúas do singular casco histórico de Tui. Mergullámonos nas empedradas ruelas da antiga Castellum Tude, castrexa capital da vella tribo dos Grovios, alá polos séculos VIII a I a.C. Dende o alto do casco histórico contémplase o Miño, o mesmo que atravesou Décimo Xunio Bruto, aló polo ano 137 a.C. Dende entón, Tude converteuse nun próspero porto de parada da Vía XIX que unía Bracara con Asturica, pasando por Lucus Augusti. Arredor da cidade quedan os restos, aínda soterrados, da muralla de case tres quilómetros de longo que arrodeaba a vila. As rúas de Tui recenden a historia adormecida, namentres dende as vellas casas semellan vixiar de preto os nosos pasos. As ocres luces dos farois comezan a apagarse, e as pombas retornan ás altas torres da vella capital de Tui. As badaladas guían os nosos pasos ata o edificio máis impoñente, unha xoia da arquitectura do Medievo. 

Fachada principal da catedral de Tui

Ante nós, á fin, achamos a singular e fermosa Catedral de Santa María de Tui. O primeiro que chama a nosa atención, son os teitos ameados que lle confiren un particular aspecto de fortaleza antiga. En realidade, é unha catedral de estilo Románico pleno. Os rexos contrafortes que soportan as tres naves do templo, fálannos do importante poderío da diócese Tudense. Os transparentes rosetóns, as fiestras lixeiramente apuntadas, e un pequeno campanario, son algúns dos elementos decorativos que engalanan as diversas caras deste sobrio templo románico. Nembargantes, a perspectiva máis impresionante é a da fachada principal, que amosa unha portada gótica que é a máis antiga deste estilo na Península Ibérica. O conxunto escultórico resulta, cando menos, espectacular. Baixo unha impoñente bóveda de crucería sostida por catro rexos e impoñentes piares, agóchase un pórtico de sete arquivoltas decoradas con motivos vexetais. Ante nós érguense as feroces olladas das sacras figuras talladas no granito do país polos antergos canteiros destas terras. As terroríficas criaturas semellan ollarnos de esguello. A catedral de Tui construíuse entre 1120 e 1180, mais os engadidos góticos datan do século XIII. Por aquel entón, Tui era un importante centro militar, administrativo e relixioso. Xa fora unha importante cidade dende o século IV, cando pasou a ser a capital do Reino Suevo de Galicia baixo o reinado de Requiamundo. Nin as invasións árabes, nin os saqueos dos normandos, impediron que Tui seguira a medrar. Dende a retirada dos suevos, ficou coma sede episcopal. 

Unha vez visitada a catedral, os nosos pasos condúcennos ata as xeitosas alamedas e prazas, que fican arrodeadas por nobres fogares modernistas, vestixio do esplendor colleitado noutros tempos pola burguesía da cidade. Non en van, Tui foi unha vez capital dunha das sete provincias do antigo Reino de Galicia. Mais logo chegaron as guerras, o millo da América e, finalmente, a sempre presente Diáspora. O último episodio desta longa e complexa historia foi a loita e a resistencia dos republicanos que, na Guerra Civil, conseguiron que Tui fose a última vila galega en caer en mans dos nacionais. A feroz represión tinguiu de sangue a historia máis dura e recente desta vila milenaria. 

Abandonamos a vella e histórica capital do Baixo Miño, sacra atalaia fronteiriza que olla por sempre o derradeiro tramo do río máis senlleiro do chan galego, o agónico final do noso “eixo da Patria”, a nosa eterna fonte de vida.